سرسیلندر چیست؟؛ نحوه کاربرد و رفع عیوب آن در خودرو چگونه است؟

بررسی ریشه لغوی سرسیلندر

این ترکیب دو کلمه‌ای برای بیان یک قطعه از موتور بکار می‌رود. لیکن از دو کلمه «سر» و «سیلندر» تشکیل شده است و به معنای قطعه‌ای است که بر قسمت فوقانی سیلندر موتور نصب می‌گردد.

سیلندر و اجزای آن

موتور از سه قسمت اصلی تشکیل شده است، که عبارتند از سیلندر، سرسیلندر و کاتر، در مورد سیلندرها باید گفت قطعه سیلندر یکی از قسمت های ساکن موتور است که اجزای مختلف تشکیل شده سوپاپ‌ها، اجزای آنها، میل‌‌اسبک، میل‌ بادامک، اتاق احتراق و … همگی اجزایی هستند که در یک سرسیلندر قرار دارند.

سرسیلندر همیشه روی واشری نازک ولی بسیار مهم قرار داشته که آب‌بندی بین این قطعه و بلوک موتور را ایجاد می‌کند.

سرسیلندر چیست؟

می توان سیلندر را ستون فقرات موتور نامید. سیلندر ها استوانه تو خالی صاف و صیقلی هستند. قطر آن معادل قطر خارجی پیستون ها می باشد و پیستون ها در داخل سیلندر ها به طور عمودی بالا و پایین می روند.

در شکل زیر یک نمونه سرسیلندر را مشاهده می کنید.

متعلقات سرسیلندر

• محل بسته شدن شمع در سرسیلندر است و بسته به ساختمان سرسیلندر در سطح جانبی یا فوقانی آن قرار دارد.
• در صورت قرار گرفتن سوپاپ ها در سرسیلندر قطعات تشکیل دهنده مکانیزم سوپاپ ها از قبیل اسبک ها و گیت های سوپاپ و سیت سوپاپ و میل سوپاپ( موتورهای میل سوپاپ رو) فنرها و غیره که همگی در محل های مخصوص خود در سرسیلندر بسته می شود.
• کانال ها و مجاری آب و روغن
• محل های عبور میل تایپت
• مانیفولدها ( لوله های که سوخت را به داخل سیلندر وارد کرده و پنجه اگزوز که دود و مواد حاصل از احتراق را از سیلندر خارج می کند.
• محل بستن ترموستات

جنس سرسیلندر

سرسیلندر یک قطعه ریخته‌گری شده است که معمولا از  جنس سرسیلندر از آلیاژهای آهن (چدن دندانه ریز) یا آلیاژهای آلومینیوم به دو صورت ریختگی یا تزریقی در داخل قالبهای بخصوص ساخته می‌شود.

سرسیلندر معمولا یکپارچه و یا اگر طول موتور زیاد و یا سنگین باشد چند تکه ریخته شده و سپس سطوح لازم را تراشیده و صیقل داده و بشکل مورد نظر در می‌آورد.

انواع سر سیلندر

سرسیلندر بسته بترتیب و نوع قرار گرفتن سوپاپها بطور کلی به چهار دسته تقسیم می شود

1.  ای هد
2.  اف هد
3.  تی هد
4. T – ال هد L

باز و بستن سرسیلندر

یکی از قطعات که باز و بستن آن بسیار مهم می باشد و باید کمال دقت را در این امر مبذول داشت باز بستن سرسیلندر است. در صورت عدم رعایت نحوه باز و بستن صحیح آن باعث ایجاد عیوبی از جمله تاب دیدگی و یا سوختن مرتب واشر سیلندر می گردد.

نکات زیر در باز و بستن سرسیلندر بسیار مهم است:

1.  هیچگاه و در هیچ مورد سرسیلندر را در موقعی که موتور گرم است باز نکنید (خیلی مهم)
2.  بست باطری را باز می کنیم (این امر در هر زمانی که خواستیم گیربکس یا موتور یا قطعات دیگر مانند استارت دینام و غیره را باز کنیم الزامی است)
3.  آب موتور را خالی می کنیم.
4.  در صورت باز کردن رادیاتور محوطه عمل وسیع تر می شود.
5.  کلیه اتصالات لوله های آب رادیاتور –ترموستات و لوله های بخاری را باز می کنیم.
6.  اتصالات الکتریکی از قبیل سیم درجه آب و وایراهای شمع را باز می کنیم.
7. کلیه شمع ها را باز می کنیم.
8. بست گلویی اگزوز را باز کرده و از اتصال خارج می کنیم.
9.  کلیه سیم ها و لوله های مربوط به کاربراتور را باز کرده و علامت گذاری می کنیم.
10.  کاربراتور را باز می کنیم.
11.  درب قالپاق سوپاپ را باز می کنیم.
12. در صورتیکه اسبک ها و پایه های آن مانع باز کردن پیچ های سرسیلندر باشد آنها را نیز باز می کنیم.
13.  میل تایپت ها را بر می داریم.
14. با آچار بکس مناسب و دسته بکس با کمک رابط و به روشهای زیر پیچها را ابتدا دو رزوه شل و سپس باز می کنیم.
15. باید دقت کرد که مقدار گشتاور(مقدار وارد بر پیچ) در سفت کردن مطابق با مقدار کاتالوگ ماشین مورد نظر باشد.

مقدار گشتاور را باید از کاتالوگ بدست آورد در صورت نداشتن کاتالوگ قبل از باز کردن و شل کردن پیچ های سرسیلندر می توان توسط آچار ترکمتر مقدار گشتاور را بدست آورد.

بدین منظور آچار ترکمتر را با بکس مناسب بر روی گل پیچ قرارداده و بسمت سفت شدن به دسته ترکمتر به آرامی فشار می آوریم و تا حدی این فشار را ادامه می دهیم تا پیچ در جای خود حرکت نکند؛ این عمل را با پیچهای دیگر تکرار کرده میانگین عدد نشان داده شده توسط ترکمتر محاسبه و بعنوان مقدار گشتاور پیچ های سرسیلندر موتور مورد نظر در موقع سفت کردن پیچها استفاده می کنیم.

عیوب سرسیلندر

سرسیلندر بطور کلی عیوب زیر را پیدا می کند

1.  ترک خوردگی
2.  تاب دیدگی
3. کربن گرفتن
4. گشاد کردن گیت سوپاپ , سوختن و خرابی سیت سوپاپ

 ترک خوردگی:

در صورت یخ زدن شدید آب در سرسیلندر و یا زمانی که در حین تعمیر در اثر بی احتیاطی ضربه شدید به آن وارد اید علاج این امر الف : اگر ترک بسیار مویی و ریز باشد (واندربل و واندرسیل ) را از طریق رادیاتور داخل سیستم خنک کننده پس از برداشتن ترموستات می ریزند تا ضمن چرخش آب داخل ترک ها نفوذ کرده و ترک ها را می گیرد ب : تعمیر بوسیله دوختن ج: بوسیله جوش دادن.

 تاب دیده گی:

علل تاب برداشتن سرسیلندر

• باز و بستن غلط سرسیلندر
•  در موقع گرم بودن سرسیلندر آن را باز کردن
•  نامیزان بستن پیچهای سرسیلندر
• سوختن واشر سرسیلندر
• گرم شدن بیش از حد ر علائم تاب دیده گی سرسیلندر:

الف : سوختن مرتب واشر سرسیلندر

ب: موتور دیر روشن شده و بد کار می کند

ج: کمپرس داخل کاربراتور و اگزوز و کارتر و رادیاتور می گردد.

د: گرم کردن زیاد موتور ه: مخلوط شدن آب و روغن

ز: آب سوزی (خارج شدن بخار اب از اگزوز)

ر: کمی کمپرس آزمایشات تاب دیدگی سرسیلندر: سرسیلندر را پس از باز کردن کاملا شستشو داده و سطح سرسیلندر را با شابر کاملا تمیز کرده و قطعات باقیمانده از واشر و یا ذرات را کاملا پاک می کنیم.

طریقه آزمایش:

1. بوسیله سنگ مرع و فیلر ۰٫۲۰ میلیمتر
2.  آزمایش با خط کش فلزی و فیلر
3. آزمایش با پودر سرنج

کربن گرفتن سرسیلندر (اطاق احتراق) : 

در اثر احتراق مخلوط هوا و بنزین در داخل سیلندر به مرور مقداری دود در اطاق احتراق چمع شده که می تواند کاملا در کار موتور موثر واقع شود این دوده علاوه بر اینکه حجم اطاق احتراق را کوچک ساخته نسبت تراکم را در موتور بالا می برد که خود باعث احتراق زود رس در موتور می شود سرخ شدن کربن در زمان احتراق چه در الکترود های شمع و چه در نقاط گرم دیگر مانند سطح نعلبکی سوپاپها و سطح بالای پیستون باعث ایجاد احتراق های نابه هنگام می گردد.

بنابراین از علائم زیاد شدن کربن در اطاق احتراق می توان انفجار خود سوزی و بالا رفتن کمپرس موتور را نام برد موتورهایی که بعد از بستن سوئیچ جرقه بگردش خود ادامه می دهند چنانچه خودسوزی در اثر گرم بودن بیش از حد الکترودها و یا حرارت بیش از حد سرسیلندر بعلت گرفتگی مجاری آب و یا ضعیف شدن سیستم خنک کننده یا تنظیم نبودن جرقه می تواند در اثر ازدیاد دوده در اطاق احتراق باشد انفجار موتور را اکثرا در هنگام باز بودن دریچه گاز قبل از اینکه موتور زیر بار برود شنیده می شود.

کارخانجات سازنده موتور معمولا کیلومتر معینی را برای کربن گیری و یا تعمیرات سرسیلندر تعیین می کنند، ولی گاهی عیوبی در موتور پیش می آید که فواصل کربن گیری را نزدیکتر می سازد از جمله:

روغن سوزی – کم شدن کمپرس موتور – گرفتگی در لوله اگزوز – اشتباه ج انداختن زنجیر دنده میل لنگ و میل سوپاپ – گرفتگی در هواکش کارتر و سرد کار کردن موتور – گرفتگی در هواکش کاربراتور – کار نکردن صافی هواکش – غنی بودن مخلوط بعلت عدم تنظیم درست کاربراتور – اشتباه بودن زمان جرقه – ضعیف بودن جرقه در شمع