بررسی آماری علل خرابی و عيب يابی تراکتور مسی فرگوسن ۲۸۵
تصميم در جايگزين نمودن ماشين های کشاورزی قديمی و مستعمل با ماشين های مدرن سبب انجام به موقع عمليات کشاورزی و به تبع آن کاهش چشمگير در هزينه های توليد و افزايش درآمد حاصل از آن می شود.
در اين راستا، به منظور شناخت علل خرابی قطعات و تعيين آمار تقريبی از خرابی های تراکتور MF285 (که بيشترين استفاده را در داخل کشور دارند) مطالعه ای در شهرستان کرمان انجام شد.اطلاعات خام مربوط به خرابی، از تعداد ۱۰ تعميرگاه و نمايندگی معتبر و ۵۰ نفر از کاربران اين تراکتور در اين شهرستان جمع آوری شد.
بیشترین درصد خرابی قطعات
بررسی درصد خرابی قطعات نشان داد که پمپ انژکتور و قطعات داخلی موتور به ترتيب بيشترين درصد را دارا می باشند. تجزيه و تحليل آماری داده ها نشان می دهد که خرابی واتر پمپ از ديگر خرابی های معمول در اين نوع تراکتور است.
مشاهده شد که خرابی کاسه نمد(۲۸ درصد)، سفت بودن تسمه پروانه و لقی آن(۱۵ دصد)، آب دادن واتر پمپ(۵۷ درصد) از علل عمده خرابی واتر پمپ می باشند. مطالعه خرابی قطعات ديگر هم نشان داد که خرابی پمپ و جک فرمان بيشترين تاثير را در خرابی فرمان دارند.
مقدمه
مديريت ماشين های کشاورزی زير مجموعه ای از مديريت مزرعه است که از طريـق سـنجش و ارزيـابی گزينـه هـا و امکانـات موجود، به تعيين بهترين ترکيب و اجرای مناسب ترين شيوه در بکارگيری ماشين های مرتبط با امر توليـد مـی پـردازد.
علل استهلاک و خرابی ماشین آلات کشاورزی
عـدم استفاده مطلوب از نيروهای مجرب و عـدم جـايگزينی روش هـای جديـد در اتومايسـيون و مـديريت نگهـداری و تعميـرات در مجموعه های بزرگ صنعتی و بالاخص کشاورزی باعث استهلاک سريع تجهيزات و ماشين آلات خواهد شد.
هزينه های سنگين قطعات يدکی و کم شدن فواصل تعميرات از طرفی، کاهش خدمات يا محصول نهائی به علت توقف های طـولانی و متوالی تجهيزات و ماشين آلات از طرف ديگر، باعث خواهد شد که قيمت تمام شده محصول بيشتر از مقدار محاسبه شده باشد.
الزام بکارگیری مدیریت نگهداری و تعمیرات در صنعت کشاورزی
توسعه ماشين آلات و ايجاد سيستم های پيشرفته در قرن اخير، باعث استفاده کمتر از نيروی درگيـر در پـروژه شـده اسـت. از آنجا که صنعت کشاورزی در کشور ما روند رو به رشد خود را به سرعت طی می نمايد و در آينده ای نه چندان دور مجبـور بـه رقابت با شرکت های بزرگ خواهد شد،
مديران بايستی آمادگی لازم برای تطبيق بـا سيسـتم هـای جديـد مـديريتی از جملـه مديريت نگهداری و تعميرات را داشته باشند تا بتوانند بر پايه نظم نوين حاکم بر اين مديريت، امتياز رقابت در عرصه جهـانی را بدست آورده و در جهت رسيدن به بهترين ميزان بهره وری و قابليت اطمينان حرکت نمايند.
پيش بينـی زمـان دقيـق خرابی
در واقع پيش بينـی زمـان دقيـق خرابی و تعميرات باعث کاهش هزينه تعميرات، کاهش وقفه های زمانی در بهره برداری از ماشـين آلات، امکـان برنامـه ريـزی موثرتر، افزايش ايمنی، صرفه جوئی های مالی و افزايش بازده اقتصادی می شود.
چیستی فرايند نگهداری و تعمیر
فرايند های نگهداری و تعميرات دستگاههای صنعتی در ماشين های ساخت و توليد نقش امروزه به منظور تضمين افزايش حداکثر توليد، دسترس پذيری مهمی دارند. ازاين رو می بايست کليه قسمت های ماشين جهت آماده به کار بودن به طور دقيق کنترل و نگهداری شوند تا از حداکثر زمان کاری کليه قطعات ماشين استفاده شود. اين فرايند کاری را نگهداری و تعمير نامند.
براساس فرم ۳۱۰۵۰ انستيتو استاندارد آلمان، نگهداری و تعميرات به کليه تدابيری اطلاق می شود که جهت حفظ حالت استاندارد دستگاه و نيز قضاوت در حالت کاری موجودآن باشد. (DIN (۳۱۰۵۰
فرایند نگهداری و تعميرات
هدف از نگهداری و تعميرات کاهش عيوب، از کارافتادگی دستگاهها، تضمين و افزايش عمر مفيد دستگاهها و تجهيزات و بهينه کردن فرايند های کاری است. کليه اين تدابير بر طبق طبقه بندی شکل (1) به بازرسی، سرويس، تعمير و بهينه کردن تقسيم می شود.
الف- بازرسی
بر اساس دين۳۱۰۵۱ مفهوم بازرسی عبارت است از: اتخاذ تدابير جهت تشخيص و قضاوت حالت عملکردی دستگاه، تعيين عوامل فرسايشی و نيز تصميمات لازم به منظور برگشت به حالت استاندارد. به منظور تشخيص حالت کاری موجود، تنظيم يک برنامه بازرسی که مختص دستگاه باشد ضروری است.
اين برنامه شامل روش ها، زمان، ابزار و تدابيری است که بايستی اتخاذ شوند تا تداوم کاری و عملکرد ماشين و تجهيزات را تضمين نمايد. به منظور رسيدن به حالت استاندارد، نتايج حاصل از مشخص کردن حالت کاری دستگاه مورد بررسی قرار می گيرد. تا اينکه از عيوب و کارافتادگی هنگام توليد جلوگيری نمود. انجام اين اعمال به وسيله اطلاعات اندازه گيری شده، آزمايش عناصر ساختمانی و نيز تشخيص صدمات ممکن ميسر می باشد.
ب-سرويس
بر طبق دين ۳۱۰۵۱ ،سرويس به تدابيری که به منظور کند کردن سرعت فرسايشی که توسط تنظيم و بر قرار کردن برنامه ای مختص هر دستگاه می توان انجام داد اطلاق می شود. برنامه سرويس شامل اطلاعات قسمت های مختلف ماشين، فواصل زمانی و نوع انجام سرويس می باشد.
عمليات سرويس
عمليات سرويس شامل طيف وسيعی از تدابيری است که عبارتند از: روغن کاری، تميز کردن، تعويض مواد کمکی مانند روغن يا مايعات سرد کننده، تنظيم ها (آچارکشی) و تعويض قسمت های ساييده و مستهلک شده.
ج-تعمير
بر اساس دين ۳۱۰۵۱ واژه تعمير به کليه تدابيری اطلاق می شود که برگشت به حالت مستعد کاری کمک نمايد. به عبارت ديگر تعمير، برقراری حالت استاندارد کاری، توسط تعويض قطعات، تميز کردن و تعمير آنها است، لذا به منظور برقراری اهداف فوق ماشينها و دستگاهها امروزه در ابعاد زيادی به سيستم های الکترونيکی و کنترل های الکتريکی مجهز شده اند که می توان توسط اجرای برنامه هائی، کارهای تعميراتی را انجام داد.
اهداف مديريت ماشين های کشاورزی:
يکی از اهداف مورد نظر در مديريت ماشين های کشاورزی، اتخاذ تصميم در جايگزينی ماشين های کشاورزی، با در نظر گرفتن شرايط فنی و اقتصادی ويژه هر ماشين و منطقه می باشد.
تصميم گيری درباره کنار گذاشتن ماشين های کارکرده و جايگزينی ماشين های کشاورزی نو، براساس عمر اقتصادی و يا عمر مفيد آن صورت می گيرد. که اين عمر مفيـد از عمـر کـاری ماشـين کوتاهتر بوده و طول آن بستگی مستقيم به وقوع و ميزان هزينه های تعميراتی دارد.[1]
تاثیر افزایش کاربری تراکتورها در افزایش تولید محصول
روند توسعه مکانيزاسيون در جهان نشان می دهد که افزايش کاربری تراکتورها در کشاورزی و افزايش سهم تـوان مکـانيکی در عمليات سبب افزايش توليد محصول می شود.
و توسعه مکانيزاسيون کشاورزی تا حد زيادی تابع ميزان و چگونگی به کارگيری تراکتور های زراعی اين منبع توليد توان می باشد.[2]
توجه بر کیفیت و دوام قطعات مصرفی
استفاده بهينه از تراکتور در گرو ميزان توجه بـه کيفيـت و دوام قطعـات مصرفی آن می باشد. در صورتی که کيفيت قطعات در حد مطلوب نباشد شکستگی و فرسودگی آنها موجب ايجاد توقـف هـای ناخواسته در مزرعه می شود و اين امر در عملکرد فنی و بازده اقتصادی ماشين مؤثر است.
برای آشنایی و سفارش محصولات دپارتمان تخصصی کشاورزی گروه صنعتی قائم کلیک کنید…
لذا بايد احتمال خرابی، زمان تعميـر و علل آن را موردتوجه قرار داد. احتمال خرابی برابر با نسبت دفعات رخداد خرابی به کل دفعات مورد بررسی می باشد.[3]
هزینه های تعمیرات و تعویض قطعات در ایران
در ايران، هزينه های تعميرات و تعويض قطعات نسبت به استاندارد جهانی رقم نسبتاً بالايی را نشان می دهـد. کـاهش هزينـه های فوق می تواند کمک قابل توجهی در جهت بهره برداری درست از ماشين ها و رفع معايب موجود را در راه ماشينی کـردن توليد در بخش کشاورزی باشد.[4]
در همين زمينه، در مطالعه نوری ناينی(5)،کاربرد تراکتور در استان خراسان مورد بررسی و ارزيابی قرار گرفته است. بر اساس نتايج اين مطالعه، نرخ بازده سرمايه گذاری در خريد و استفاده از تراکتور معادل ۶۵ درصـد و ميانگين هزينه نگهداری و تعمير هر دستگاه تراکتور در سال ۱۳۶۷ در اين استان برابـر ۲۴ درصـد ارزش روز ماشـين بـرآورده شده است.
همچنين هزينه قطعات يدکی ۷.۵۴ درصد، تاير و تيوب ۴.۳۵ درصد، فيلترهای روغن و سوخت ۹.۷ درصد و اجـرت تعمير ۱۲ درصد از هزينه های نگهداری و تعمير را به خود اختصاص داده است. [5]
با توجه به آمار منتشر شده در سال ۱۳۸۳ از کارخانه تراکتور سازی تبريز عمده توليدات اين کارخانه، تراکتور های کشـاورزی مدلهای MF285 ،MF399 ،279 TRUCK مـی باشـد(شـکل۲).
تراکتـور MF285 بـه تعـداد ۱۵۰۶۷ دسـتگاه نسـبت بـه MF399 که توليد آن ۱۹۵۰ دستگاه می باشد و همچنين نسبت به 279 TRUCK که توليـد آن ۲۷۹ دسـتگاه مـی باشـد، بيشترين توليد را دارد.
عمده دلائل استفاده از اين تراکتورهای MF285
همانطور که در نمودار ۱ مشاهده می شود، درصد بالايی از تراکتور های MF285 سالانه در کشور توليـد و در مـزارع بـه کـار گرفته می شوند. عمده دلائل استفاده از اين تراکتور عبارتند از: قيمت اوليه و توانائی کشاورز برای خريـد آن، بافـت اجتمـاعی جوامع روستائی، وجود نمايندگی مجاز در اکثر نقاط کشور و هزينه های کم تهيه قطعات يدکی و نگهداری و تعميرات آن.
شکل۲ -آمار تراکتور توليد شده تراکتور سازی تبريز در سال ۱۳۸۳
اما سالانه مقادير زيادی از منابع ملی کشور به دليل ناآشنايی بهره برداران از کاربرد صحيح اين نوع تراکتور تلف می شـود. لـذا انجام مطالعاتی در زمينه علل خرابی ها ، و مشخص کردن بيشترين قطعاتی که درصد خرابی بالائی را دارند، دراين تراکتور لازم و ضروری به نظر می رسد. لذا مطالعه ای با هدف بررسی علل خرابی قطعات اين نوع تراکتور و عوامل مؤثر در آن در شهرستان کرمان انجام شد.
مواد روشها:
بر اساس آمار ارائه شده، تراكتور MF285 متداولترين نوع استفاده شده توسط كاربران مي باشد. ايـن نـوع تراكتـور از قطعـات بسيار زيادي ساخته شده است، كه در صورت سرويس و نگهداري نامناسب، استفاده ناصحيح و بسياري از عوامل ديگر،استهلاك بالايي را به همراه خواهد داشت.
سرويس و نگهداري مناسب اين تراكتور از مهمترين مواردي است كه كمك زيـادي در پـايين آوردن هزينه هاي نگهداري و تعمير مي كند.جدول (1) مشخصات مکانيکی تراکتور مسی فرگوسن- ۲۸۵ را نشان می دهد.
روش پيمايش مقطعی در گردآوری داده های مرتبط با خرابی و عیوب قطعات
در اين تحقيق، به منظور گرد آوری داده ها از روش پيمايش مقطعی استفاده شده است. بدين منظور کـه ابتـدا بـا تهيـه يـک پرسشنامه ۲۸ سؤالی و تکميل آن توسط تعميرگاه ها و نمايندگی های معتبر اين نوع تراکتورMF285 (در شهرستان كرمـان، خرابی ها و عيوب متداول و عمر قطعات مختلف مشخص و دسته بندی شد.)(جدول شماره۲)
جدول- ۲ -عيوب متداول و تعداد خرابی های تراکتور285-MF
با تجزيه و تحليل داده های قوق که توسط نرم افزار SPSS انجام شد، خرابي ها به سه دسته تقسيم شدند: خرابي قطعـات پـر مصرف، کم مصرف و با مصرف متوسط (جدول شماره ۳). اين فرم ها برای تراکتور های نو، ۱۰ سـال کـار کـرده و بـيش از ۱۰ سال کارکرده توسط سرويس کاران تهيه شد.
جدول – ۳ -درصد خرابی قطعات
عوامل مؤثر در خرابـي قطعـات
در نهايت، پس از تقسيم بندي خرابي ها به بررسي عوامل مؤثر در آنها پرداخته شد. از عوامل مؤثر در خرابـي قطعـات، تنهـا سـه پارامتر اصلي که شامل ميزان آموزش راننده، سرويس و نگهداري می باشد، شناسائی و مورد بحث و بررسی قرار گرفت.
نتايج و بحث
بر اساس نظر سنجي بدست آمده از كاربران اين تراكتور در منطقه مورد آزمايش، نحوه انجام كار بـا تراكتـور از جانـب كـاربر و ميزان تجربه و اطلاعات راننده از دستگاه، مي تواند نقش به سزايي در عملكرد تراكتور و طول عمر مفيـد آن داشـته باشـد.
بـر طبق بررسي هاي انجام شده، ۹۰ درصد از خرابي ها، ناشي از عدم آموزش راننده و آگاهي او از استفاده صحيح تراكتور، مربـوط مي شود.
راه حل کاهش هزینه های تراکتور مسی فرگوسن ۲۸۵
در واقع نحوه برخورد راننده و كاربر تراكتور است كه مي تواند خرابي ها و به تبع آن هزينـه هـاي مربـوط را تـا حـد زيادي كاهش دهد. در نتيجه، افزايش آگاهي كاربران ماشين هاي كشاورزي از اين موارد تاثير به سزايي در افزايش عمـر مفيـد تراكتورها دارد.
بيشترين ميزان خرابي قطعات تراکتور
نتايج مرحله مقدماتي نشان مي دهد كه بيشترين ميزان خرابي مربوط به پمپ انژكتور اين تراكتور مي باشد . سـپس، قطعـات داخلي موتور كه شامل تمامي قطعات داخلي آن مي باشد، داراي بيشترين آمار خرابي مي باشد(نمودار شماره۲).
بنـابراين بايـد در نگهداري اين قطعات، دقت بيشتري داشته و مراحل مربوط به سرويس و نگهداري اين قسمت ها از تراكتور را با فاصله زماني كمتر انجام داد.
همانطور كه از شکل (۳) مشاهده مي شود ساير قطعات داراي ميزان خرابي كمتري مي باشـند، كـه بـا دسـته بندي اين قطعات از لحاظ خرابي، مي توان تا حدودي تغييرات مناسبي را در ارائه قطعـات ضـروري و خـدمات پـس از فـروش تراكتور MF285 انجام داد.
شکل۳ -ميزان خرابی قطعات
دلائل عمده خرابي پمپ انژکتور تراکتور MF285
نتايج بررسي خرابي نشان داد كه به ترتيب كثيف بودن سوخت، خرابي فيلترهاي سيستم سوخت رساني و سائيده شدن قطعات داخلي پمپ انژكتور دلائل عمده خرابي اين پمپ مي باشند(شکل ۴).
بنابراين چنانچـه، تميـز كـردن و يـا در صـورت امكـان، تعويض آنها زودتر از آنجه كه در دفترچه هاي سرويس و نگهداري اين تراكتور آمده انجام شود، هزينه هاي مربوط به سرويس و نگهداري پمپ انژكتور پايين خواهد آمد.
خرابي واتر پمپ
در بين قطعات كم مصرف، ننايج بررسي ميزان خرابي نشان داد كه خرابي واتر پمپ متداول است. كه در اين ميان نشـت آب از واتر پمپ، خرابي كاسه نمد، لقي واتر پمپ، سفت بودن تسمه پروانه و خرابي قسمت داخلـي واتـر پمـپ بـه ترتيـب بيشـترين درصد را در خرابي دارا مي باشند(نمودار شماره ۴)
در بررسي ميزان خرابي ها، تاثير متقابل سرويس و نگهداري منظم و نامنظم با ميزان خرابي ها بررسي و ملاحظه شد که خرابي از مرتبه زياد در سرويس و نگهداري منظم در افراد بي سـواد وجـود نداشـته اسـت و خرابـي از مرتبـه متوسـط در سـرويس و نگهداري منظم، به مراتب كمتر از خرابي هاي متوسط در سرويس و نگهداري نا منظم بوده است.
با توجه به نتايج اين پژوهش مي توان عنوان نمود كه با انجام مطالعاتي در زمينه علل خرابي ها در تراكتـور و مشـخص كـردن قطعاتي كه بيشترين درصد خرابي را در تراكتور دارند، مي توان تعداد توليد قطعاتي كه بيشترين خرابي را دارند افزايش داد تـا كشاورزان و دارندگان اين تراكتور، قطعات مورد نياز خود را راحت تر تهيه كنند.
نتيجه گيري
در گذشته، شرکتها مراقبت وضعيت را يک تکنولوژی پر هزينه می دانستند و به سختی آن را پذيرا بودند. امروز اغلـب شـرکتها به دنبال اين تکنولوژی هستند ولی به درستی از آن بهره نمی گيرند.
در آينده نه چنـدان دور، يکـی از سـتونهای اصـلی دوام شرکت ها در بازار رقابتهای تنگاتنگ، استفاده از تکنولوژی های نوين از جمله نگهداری و تعميرات پيشگيرانه تجهيزات بر اسـاس مراقبت وضعيت و روشهای پيشگويانه خواهد بود.
به طور كلي نتايج اين پـژوهش نشـان مـي دهـد كـه در تراكتـور MF285 بـه ترتيـب قسـمت هـايي كـه در معـرض خرابـي هستند عبارتنداز: پمپ انژكتور،قطعات داخلی موتور، استارت، صفحه كلاچ،ترمز، پمپ و جك فرمان، اكسل عقـب، اكسـل جلـو، اويل پمپ، O.T.P ،پمپ هدروليك، دنده كمك، ديفرانسيل، دينام، چهار شاخ، قفل ديفرانسيل مي باشند. كـه مهمتـرين علـل خرابي اين قسمت ها عبا رتند از:
- عدم آگاهي رانندگان از كاربرد صحيح تراكتور.
- استفاده نادرست از ماشين.
- عدم انجام سرويس هاي دوره اي.
- كيفيت پايين قطعات مصرفي.
پيشنهادها
با توجه به پايين بودن عمر مفيد موتور در منطقه توصيه مي شود بررسي هاي فني لازم براي افزايش عمر مفيد انجام شود.
- سطح علمي، فني و تجربه تعمير كاران موجود در منطقه، به طور دقيق مورد بررسي قرار گيرد تا در زمينـه هـايي كـه داراي اطلاعات و مهارت كافي نمي باشند. آموزشهاي لازم به كاربران منتقل شود.
- با توجه به خرابي زياد پمپ انژكتور بايد بررسي هاي لازم براي علل خرابي به ويژه از نظر جنس قطعات مورد اسفاده در ايـن قسمت ها و ويژگي هاي طراحي انجام شود.
- همچنين براي كاهش احتمال خرابي قسمت هاي مورد بررسي، اطلاعات و آگا هي هاي لازم به راننـدگان تراكتـور از طريـق ارئه نشريات ساده ترويجي داده شود.
منابع:
- آشتيانی عراقی، عليرضا.۱۳۸۲ .تعيين بهترين مدل رياضـی و ضـرايب تعميراتـی بـرای پـيش بينـی هزينـه هـای تعميـر و نگهداری تراکتورهای موجود در شرکت زراعی دشت نـاز سـاری. پايـان نامـه کارشناسـی ارشـد. دانشـکده کشـاورزی دانشـگاه تبريز.۱۰۳ صفحه.
- ا، رنجبر. ح. قاسم زاده و ش. داوودی، توان موتور و تراکتور(ترجمه)، انتشارات دانشگاه تبريز. ۱۳۷۵ .
- د، هانت ، مديريت تراکتور و ماشين های کشاورزی، ترجمه بهروزی لار، انتشارات دانشگاه تهران. ۱۳۸۱
- ک، جعفری نعيمی. م، محوی دينانی، “بررسی الگوی بهره برداری از تراکتور در استان کرمان”، فصلنامه اقتصاد کشـاورزی و توسعه، شماره ۳۷ .۱۳۸۱ .
- م، نوری نايينی.” اقتصاد کاربرد تراکتور در ايران(مطالعه موردی استان خراسان)”، فصلنامه اقتصاد کشاورزی و توسعه، شماره ، سال اول ۳ .۱۳۷۲.
